Julian Nowak

Profesor Julian Ignacy Nowak urodził się 10 marca 1865 roku w Okocimiu. Niewątpliwie to jedna z najznamienitszych postaci; lekarz, naukowiec, mecenas sztuki (wspierał m. in. Stanisława Wyspiańskiego oraz Jacka Malczewskiego) oraz polityk. Profesor Nowak był dziekanem Wydziału Lekarskiego i rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Pełnił też wiele odpowiedzialnych funkcji politycznych.

Był najstarszym z dziesięciorga dzieci właścicieli gospodarstwa rolnego Kazimierza Nowaka i Teodozji z domu Siewakowskiej. Julian Nowak uczęszczał do szkoły powszechnej w Okocimiu, następnie do gimnazjum w Bochni. Maturę zdawał w Gimnazjum im. Świętego Jacka w Krakowie. W 1886 roku rozpoczął studia medyczne na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1896 roku uzyskał habilitację z anatomii patologicznej. Od 1899 roku objął stanowisko profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego. W latach 1911–1912 był dziekanem Wydziału Lekarskiego, a w 1921–1922 rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wśród zainteresowań Juliana Nowaka znalazła się również weterynaria, którą studiował w Wiedniu i Lwowie, gdzie uzyskał stopień doktora.

Profesor Julian Nowak działał w Krakowskim Towarzystwie Rolnym, którego był wiceprezesem (1921–1927). W latach 1905-1935 był członkiem Rady Miejskiej Krakowa, a w 1914-1916 zastępcą prezydenta miasta Krakowa. W 1922 roku osiągnął swój szczyt kariery politycznej i został premierem pozaparlamentarnego gabinetu oraz ministrem Religii, Wyznań i Oświecenia Publicznego. Ponadto zasiadał w senackiej komisji ds. Oświaty i Kultury. Podczas piastowania urzędów politycznych profesor Nowak był naocznym świadkiem zamachu na pierwszego prezydenta RP Gabriela Narutowicza w dniu 16 grudnia 1922 roku. Wspomnienia profesora opublikował „Głos Poranny” (23 grudnia 1932 roku): „Stałem tuż obok prezydenta Narutowicza i dotykałem go w ścisku rękawem mej lewej ręki – na moment umysł w ogóle nie zdawał sobie sprawy, co właściwie zaszło, dopiero po tym momencie jak błyskawica zjawiła się myśl: to zamach – przemknęło mi przez głowę, że pewnie na prezydenta”.  Swoje przeżycia opisał w książce: „Wspomnienia z ławy rządowej”, w której opisał kulisy polityki polskiej w burzliwym okresie odradzającego się państwa, pogłębiania się konfliktów zwłaszcza między stronnictwami piłsudczykowskim i endeckim. Wspomnienia profesora Nowaka to wgląd w polską politykę pierwszych lat II RP, jak również zarys jej kontekstu ideowego.

Autor tekstu: Estera Jachowicz-Matczak

Źródła literaturowe

• Książka: Wspomnienia z łowy rządowej. Julian Nowak
• Książka: Kto był kim w II Rzeczypospolitej. Jacek M. Majchrowski
• Poczet sołtysów, wójtów, burmistrzów i prezydentów Krakowa. Kraków 2010.
• Gazeta Głos Poranny (wydanie z dnia 23 grudnia 1932 roku)
• https://www.krakowska.biz/ludzkie-losy/193-julian-nowak-pierwszy-premier-z-krakowa
• https://archiwum.informatorbrzeski.pl/wielki-zapomniany/